مدیریت زنجیره تامین (SCM): چگونه کار می کند و چرا مهم است

مدیریت زنجیره تامین چیست؟

مدیریت زنجیره تامین (SCM) فرایند مدیریت جریان کالاها و خدمات به سمت و از یک کسب و کار است، این از جمله هر مرحله‌ای که  درگیر تبدیل مواد خام به محصولات نهایی و رساندن آن‌ها به مشتری نهایی می شود. SCM مؤثر می‌تواند به بهینه‌سازی فعالیت‌های یک شرکت برای حذف اتلاف، بیشینه‌سازی ارزش مشتری، و کسب مزیت رقابتی در بازار کمک کند.

چگونه مدیریت زنجیره تامین کار می‌کند

مدیریت زنجیره تامین نمایانگر تلاش مداوم شرکت‌ها برای اثربخش‌تر و اقتصادی‌تر کردن زنجیره‌های تامین خود است.

معمولاً، SCM تلاش می‌کند تولید، حمل و نقل و توزیع یک محصول را به صورت متمرکز کنترل یا متصل کند. با مدیریت زنجیره تامین، شرکت‌ها می‌توانند هزینه‌های اضافی و مراحل غیرضروری را کاهش دهند و محصولات را سریع‌تر به مصرف‌کننده برسانند. این کار با کنترل بهتر موجودی‌های داخلی، تولید داخلی، توزیع، فروش و موجودی‌های تامین‌کنندگان شرکت انجام می‌شود.

SCM بر این ایده استوار است که تقریباً هر محصولی که وارد بازار می‌شود، نتیجه تلاش‌های سازمان‌های متعددی است که یک زنجیره تامین را تشکیل می‌دهند. اگرچه زنجیره‌های تامین از دیرباز وجود داشته‌اند، اکثر شرکت‌ها تا همین اواخر توجهی به آن‌ها به عنوان ارزش افزوده عملیاتیشان نکرده‌اند.

5 مرحله مدیریت زنجیره تامین

کار یک مدیر زنجیره تامین تنها در مورد لجستیک و خرید سنتی نیست، بلکه یافتن راه‌هایی برای افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها در حالی که از کمبودها جلوگیری می‌کند و برای پیش‌بینی‌های غیرمنتظره آماده می‌شود. معمولاً فرایند SCM شامل این 5 مرحله است:

برنامه‌ریزی

برای بهترین نتایج از SCM، این فرایند معمولاً با برنامه‌ریزی برای تطبیق عرضه با تقاضای مشتری و تولید شروع می‌شود. شرکت‌ها باید تلاش کنند نیازهای آینده خود را پیش‌بینی و متناسب با آن عمل کنند. این برنامه‌ریزی شامل مواد خام یا اجزای مورد نیاز در هر مرحله از تولید، ظرفیت و محدودیت‌های تجهیزات و نیازهای نیروی انسانی است. شرکت‌های بزرگ اغلب از نرم‌افزارهای برنامه‌ریزی منابع سازمانی برای هماهنگ‌کردن این فرایند استفاده می‌کنند.

 

تامین

فرایندهای SCM مؤثر به شدت به روابط قوی با تامین کنندگان وابسته هستند. تامین شامل کار با تامین کنندگان برای تامین مواد مورد نیاز در تمام مراحل تولید است. صنایع مختلف نیازهای تامین متفاوتی خواهند داشت، اما به طور کلی، تامین SCM شامل اطمینان از این موارد است:

مواد خام یا اجزا با مشخصات تولید مورد نیاز برای تولید کالا مطابقت دارند.

قیمت پرداختی به تامین کننده با انتظارات بازار همخوانی دارد.

تامین کننده انعطاف پذیری لازم برای تحویل اضطراری مواد در پی رویدادهای غیرمنتظره را دارد.

تامین کننده سابقه ثابت شده‌ای در تحویل به موقع کالاهای با کیفیت خوب دارد.

مدیریت زنجیره تامین به ویژه هنگامی که تولیدکنندگان با کالاهای فاسدشدنی کار می‌کنند، بسیار حیاتی است. هنگام تامین کالا، شرکت‌ها باید به زمان‌بندی تحویل و توانایی‌های تامین کننده برای برآورده ساختن نیازهایشان توجه کنند.

تولید

این مرکز ثقل فرایند مدیریت زنجیره تامین است، جایی که شرکت از ماشین آلات و نیروی کار خود برای تبدیل مواد خام یا اجزای دریافتی از تامین کنندگان به چیزی جدید استفاده می‌کند. این محصول نهایی هدف نهایی فرایند تولید است، اگرچه مرحله نهایی مدیریت زنجیره تامین نیست.

فرایند تولید ممکن است به زیروظایفی مانند مونتاژ، آزمایش، بازرسی و بسته‌بندی تقسیم شود. طی فرایند تولید، شرکت‌ها باید نسبت به اتلاف یا سایر عواملی که ممکن است منجر به انحراف از برنامه‌های اولیه شود، آگاه باشند. به عنوان مثال، اگر یک شرکت به دلیل آموزش ناکافی کارکنان، نسبت به برنامه‌ریزی و تامین اولیه، مواد خام بیشتری مصرف می‌کند، باید مشکل را رفع کند یا مراحل قبلی SCM را مجدداً بازنگری نماید.

تحویل

بعد از تولید محصول و نهایی شدن فروش، شرکت باید آن محصولات را به دست مشتریانش برساند. یک شرکت با SCM مؤثر، توانایی‌های لجستیکی قوی و کانال‌های تحویل مناسبی برای اطمینان از تحویل به‌موقع، ایمن و ارزان محصولات خود دارد.

این شامل داشتن روش‌های توزیع پشتیبان یا متنوع برای زمانی که یک روش حمل و نقل موقتاً غیرقابل استفاده باشد، می‌شود. به عنوان مثال، فرایند تحویل یک شرکت چگونه ممکن است تحت تأثیر بارش برف غیرمعمول در مناطق مرکز توزیع قرار گیرد؟

بازگشت‌ها

فرایند مدیریت زنجیره تامین با پشتیبانی از محصول و بازگشت‌های مشتری به پایان می‌رسد. زمانی که مشتری نیاز به بازگرداندن یک محصول دارد  این ماتفاق بدی است، اما اگر این به دلیل خطایی از سوی شرکت باشد، بدتر است. این فرایند بازگشت اغلب به عنوان لجستیک معکوس شناخته می‌شود و شرکت باید اطمینان حاصل کند که توانایی دریافت محصولات بازگردانده شده و اعطای صحیح مبالغ بازپرداختی برای آن‌ها را دارد.

چه شرکتی در حال فراخوان محصول باشد و چه مشتری صرفاً از محصول راضی نباشد، معامله با مشتری باید جبران شود.

بازگشت‌ها همچنین می‌توانند شکل باارزشی از بازخورد باشند که به شرکت در شناسایی محصولات معیوب یا طراحی ضعیف و انجام هر تغییری که لازم است، کمک می‌کند. اما بدون رسیدگی به علت اصلی بازگشت مشتری، فرایند مدیریت زنجیره تامین شکست خورده است و احتمال بازگشت‌های آینده نیز وجود دارد.

انواع مدل‌های زنجیره تامین

مدیریت زنجیره تامین برای همه شرکت‌ها یکسان نیست. هر کسب و کار اهداف، محدودیت‌ها و قوت‌های خاص خود را دارد که فرایند SCM آن را شکل می‌دهد. این‌ها برخی از مدل‌هایی هستند که یک شرکت می‌تواند برای هدایت تلاش‌های مدیریت زنجیره تامین خود اتخاذ کند:

مدل جریان مداوم

یکی از روش‌های سنتی‌تر زنجیره تامین که اغلب برای صنایع بالغ مناسب است. این مدل متکی به تولید مکرر یک کالای یکسان توسط تولیدکننده و انتظار تقاضای مشتری با تغییرات کم است.

مدل چابک

این مدل بهترین گزینه برای شرکت‌هایی با تقاضای غیرقابل پیش‌بینی یا محصولات سفارشی است. این مدل بر انعطاف‌پذیری تمرکز دارد، زیرا شرکت ممکن است در هر لحظه نیاز مشخصی داشته باشد و باید آماده تغییر مسیر متناسب با آن باشد.

مدل سریع

این مدل بر دوره عمر کوتاه و تبدیل سریع یک محصول تأکید دارد. با استفاده از مدل زنجیره سریع، شرکت تلاش می‌کند از یک روند استفاده کند، سریعاً کالا تولید نماید و مطمئن شود محصول کاملاً فروخته شده است قبل از پایان یافتن روند.

مدل انعطاف‌پذیر

مدل انعطاف‌پذیر بهترین گزینه برای شرکت‌های تحت تأثیر فصلی بودن است. برخی شرکت‌ها ممکن است در فصل اوج نیازهای تقاضای بسیار بالاتر و در سایر فصول حجم تقاضای پایین‌تری داشته باشند. یک مدل انعطاف‌پذیر مدیریت زنجیره تامین اطمینان می‌دهد که تولید به راحتی قابل افزایش یا کاهش است.

مدل کارا

برای شرکت‌هایی که در صنایع با حاشیه سود بسیار کم رقابت می‌کنند، شرکت ممکن است تلاش کند با کاراتر کردن فرایند مدیریت زنجیره تامین، مزیتی کسب کند. این شامل استفاده بهینه از تجهیزات و ماشین‌آلات در کنار مدیریت بهینه موجودی و پردازش سفارش‌ها است.

مدل سفارشی

اگر هیچ‌یک از مدل‌های بالا برای نیازهای شرکت مناسب نباشد، همیشه می‌تواند به سمت یک مدل سفارشی حرکت کند. این اغلب در صنایع بسیار تخصصی با نیازهای فنی بالا مانند یک تولیدکننده خودرو رخ می‌دهد.

مثالی از SCM

شرکت Walgreens Boots Alliance Inc با درک اهمیت SCM برای کسب و کار خود، تصمیم گرفت با سرمایه‌گذاری در فناوری برای بهینه‌سازی کل فرایند، زنجیره تامین خود را تحول بخشد. این شامل استفاده از داده‌های بزرگ جمع‌آوری شده از 9000 فروشگاه و 20000 تامین‌کننده خود بود تا به بهبود توانایی‌های پیش‌بینی و مدیریت بهتر فروش و موجودی کمک کند. در سال 2019 نیز اولین مدیر ارشد زنجیره تامین خود را منصوب کرد که نقش رهبری کلیدی در شرکت را دارد.

این شرکت همچنین مدیریت زنجیره تامین را در ابتکارات محیط‌زیستی، اجتماعی و حاکمیتی (ESG) خود ادغام کرده است که شامل مواردی در رابطه با حقوق بشر، آزمایش روی حیوانات، پایداری و شفافیت در مورد مواد تشکیل دهنده محصول است.

اهمیت مدیریت زنجیره تأمین

مدیریت زنجیره تأمین اهمیت دارد زیرا می‌تواند به دستیابی به چندین هدف کسب و کار کمک کند. به عنوان مثال، کنترل فرایندهای تولید می‌تواند باعث بهبود کیفیت محصول، کاهش خطر فراخوانی و شکایات حقوقی شود و در عین حال به ساختن یک برند قوی مصرف‌کننده کمک کند. همزمان، کنترل روی فرایندهای حمل و نقل می‌تواند با اجتناب از کمبودهای هزینه‌بر یا دوره‌های بیش از حد موجودی، سرویس‌دهی به مشتری را بهبود بخشد. به طور کلی، مدیریت زنجیره تأمین فرصت‌های متعددی برای بهبود حاشیه سود شرکت‌ها فراهم می‌کند و به ویژه برای کسب و کارهایی با عملیات بزرگ و بین‌المللی اهمیت دارد.

ارتباط اخلاق و مدیریت زنجیره تأمین

اخلاق به عنوان جنبه‌ای فزاینده مهم در مدیریت زنجیره تأمین مطرح شده است، به طوری که مجموعه‌ای از اصول به نام اخلاق زنجیره تأمین به وجود آمده است. امروزه بسیاری از سرمایه‌گذاران می‌خواهند بدانند شرکت‌ها چگونه محصولات خود را تولید می‌کنند، با نیروی کار خود چگونه رفتار می‌کنند و محیط‌زیست را چگونه حفاظت می‌کنند. در نتیجه، شرکت‌ها با اعمال اقداماتی برای کاهش اتلاف، بهبود شرایط کار و کاهش تاثیرات زیست‌محیطی، به این خواسته‌ها پاسخ می‌دهند که همه آن‌ها می‌تواند شامل مدیریت زنجیره تأمین باشد.

حقوق مدیران زنجیره تأمین

مدیران زنجیره تأمین در سراسر ایالات متحده در سپتامبر 2023 حقوق سالانه‌ای در محدوده 108،718 تا 139،234 دلار داشتند.

بینایی ماشین در مدیریت زنجیره تامین

بینایی ماشین نقشی حیاتی در بهینه‌سازی جنبه‌های مختلف زنجیره تأمین بازی می‌کند. این شامل استفاده از فناوری‌های بینایی رایانه‌ای برای امکان تفسیر و تصمیم‌گیری ماشین‌ها بر اساس داده‌های دیداری است. در زمینه زنجیره تأمین، بینایی ماشین می‌تواند به چندین روش به کار گرفته شود:

1-کنترل کیفیت و بازرسی

بازرسی خودکار

سیستم‌های بینایی ماشین می‌توانند محصولات را در خط تولید برای یافتن نقص یا ناهماهنگی‌ها بازرسی کنند تا اطمینان حاصل شود فقط اقلام با کیفیت بالا از طریق زنجیره تأمین عبور می‌کنند.

تشخیص نقص

شناسایی و دسته‌بندی نقص‌ها در محصولات، بسته‌بندی یا برچسب‌ها، امکان اقدام اصلاحی فوری را فراهم می‌کند.

2-خواندن بارکد و برچسب

ردیابی کارآمد

سیستم‌های بینایی ماشین می‌توانند بارکدها و کدهای QR را به سرعت و دقت بالا بخوانند تا ردیابی و پیگیری کارآمد محصولات در سراسر زنجیره تأمین تسهیل شود.

تایید داده‌ها

تایید اینکه اطلاعات روی برچسب‌ها با داده‌های محصول متناظر همخوانی دارد و کاهش خطاها و افزایش دقت.

3-طبقه‌بندی و برداشتن

طبقه‌بندی خودکار

پیاده‌سازی سیستم‌های طبقه‌بندی خودکار که از دید ماشینی برای شناسایی و طبقه‌بندی محصولات بر اساس معیارهای از پیش تعیین شده استفاده می‌کنند.

برداشتن توسط ربات

امکان برداشتن دیداری اقلام از قفسه‌ها یا نوار نقاله توسط ربات‌ها، بهینه‌سازی فرایند اجرای سفارش.

4-مدیریت موجودی

ردیابی موجودی در زمان واقعی

بینایی ماشین به ردیابی موجودی در زمان واقعی کمک می‌کند و از وضعیت کمبود یا مازاد موجودی جلوگیری می‌کند.

نظارت قفسه

نظارت و مدیریت فضای قفسه از طریق ردیابی قرارگیری محصولات و اطمینان از سطح بهینه موجودی و در دسترس بودن محصول.

 

5-نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه

نظارت تجهیزات

استفاده از بینایی ماشین برای نظارت بر وضعیت ماشین‌آلات و تجهیزات در زنجیره تأمین، امکان نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه برای کاهش زمان توقف.

6-امنیت و جلوگیری از ضایعات

سیستم‌های نظارت تصویری

استفاده از بینایی ماشین در دوربین‌های امنیتی برای نظارت و شناسایی دسترسی غیرمجاز، دزدی یا دستکاری در انبارها و مراکز توزیع.

7-بهینه‌سازی عملیات انبار

بهینه‌سازی چیدمان

تحلیل چیدمان انبار برای بهبود کارایی ذخیره‌سازی و بازیابی محصول.

مدیریت ترافیک

پیاده‌سازی دید ماشینی برای مدیریت جریان وسایل نقلیه و تجهیزات داخل انبار، کاهش ازدحام و بهبود ایمنی.

8-قابلیت رویت زنجیره تأمین

قابلیت رویت ته به ته

بهبود کلی قابلیت رویت زنجیره تأمین با جمع‌آوری و تحلیل داده‌های دیداری در مراحل مختلف، امکان تصمیم‌گیری و پاسخگویی بهتر.

9-گمرک و رعایت مقررات

تأیید مدارک

بینایی ماشین می‌تواند در تأیید مدارک حمل و نقل و گمرکی کمک کند و اطمینان از رعایت مقررات فراهم نماید.

پیاده‌سازی بینایی ماشین در زنجیره تأمین منجر به افزایش بهره‌وری، دقت و بهبود کلی فرایندهای عملیاتی می‌شود. این امکان پاسخگویی مؤثرتر شرکت‌ها به چالش‌ها و تغییرات در زنجیره تأمین را فراهم می‌کند و به شبکه لجستیک انعطاف‌پذیرتر و سازگارتری منجر می‌شود.

نتیجه‌گیری

یک زنجیره تأمین از سفارش مواد خام یا اجزا از یک تأمین‌کننده شروع می‌شود و با تحویل یک محصول یا خدمت نهایی به مصرف‌کننده پایان می‌یابد. در مدیریت زنجیره تأمین، هر حلقه از این زنجیره ممکن است فرصتی برای افزودن ارزش یا کاهش بی‌کارایی فراهم کند. یک برنامه SCM خوب می‌تواند درآمد یک شرکت را افزایش دهد، هزینه‌های آن را کاهش دهد و سود خالص آن را تقویت کند.

منبع:

Supply Chain Management (SCM): How It Works & Why It’s Important